Białostockie ślady Michała Rukiewicza

Wiesław Wróbel - Biblioteka Uniwersytecka
J. Trynkowski, Gimnazjum: z dziejów Gimnazjum Białostockiego (1777) 1802-1915, Białystok 2002
J. Trynkowski, Gimnazjum: z dziejów Gimnazjum Białostockiego (1777) 1802-1915, Białystok 2002
Dnia 8 stycznia 1814 r. białostocki rząd obwodowy wydał drukowane obwieszczenie o konfiskacie lub sekwestrze dóbr i majątków należących do „wyszłych za granicę obywateli, „którzy na położony dwóch miesięczny termin nie powrócili do kraju Imperii Rosyjskiej”

Druk rozesłano do władz miejskich i parafii na terenie obwodu z poleceniem poczynienia stosownych publicznych ogłoszeń. Do obwieszczenia dołączono listę 112 ukaranych osób (cały druk został opublikowany przez Józefa Maroszka w „Rubieżach” nr 1, 1992, s. 101-107).

Konfiskata majątków była jedną z surowych konsekwencji, jakie spadły na uczestników wyprawy napoleońskiej na Rosję w 1812 r. oraz tych, którzy w lipcu 1812 r. poparli przyłączenie się Białostocczyzny do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Czas wolności wywołany ofensywą Napoleona na Moskwę trwał jednak krótko. Ekspedycja zakończyła się całkowitą klęską i już na początku 1813 r. do Białegostoku wkroczyło ponownie wojsko rosyjskie przywracając dawną władzę. Lista białostoczan ukaranych za udział w wydarzeniach w 1812 r. obejmuje 15 nazwisk.

Na jej czele odnotowano szlachcica Michała Rutkiewicza, którego „matka ma dom murowany pod nr 514”. Warto poszukać odpowiedzi na dwa pytania, które natychmiast się pojawiają: kim był ów Michał Rutkiewicz i gdzie znajdował się dom należący do jego matki. Michał Rutkiewicz to oczywiście Michał Rukiewicz - postać znana, chociaż często współcześnie zapominana. Skoro ją przywołaliśmy, warto przypomnieć pokrótce jej biografię i poszukać w niej białostockich wątków. Urodził się 12 listopada 1796 r. w dobrach Hoźna w parafii Narew, jako syn Jana i Marii Borzęckiej. Na początku XIX w. rodzice sprzedali majątek i przenieśli się do Białegostoku wraz z dziećmi: Michałem, Rozalią, Antoniną, Ksawerą i Kornelią. Zdaje się, że Jan przyjął jakąś posadę w strukturach władz obwodu białostockiego. Dzięki spieniężeniu dóbr Hoźna i przeniesieniu się do miasta mógł także posłać Michała do miejscowego gimnazjum. Po jego ukończeniu młodzieniec zapisał się na Uniwersytet Wileński, ale latem 1812 r. przerwał edukację wstępując do armii napoleońskiej.

Zaciągnął się do 3 pułku lekkokonnego gwardii, rozbitego w październiku 1812 r. w bitwie pod Słonimiem. Rukiewicz uciekł do Niemiec i we Friedbergu ponownie zaciągnął się do wojsk napoleońskich, uczestnicząc w kolejnych kampaniach i awansując na stopień podporucznika. Do Białegostoku powrócił w 1815 r. To właśnie owe zaangażowanie po stronie Napoleona i ucieczka z kraju spowodowały, że w 1814 r. Michał Rukiewicz otwierał listę osób, których majątek podlegał konfiskacie. Ale jak udowadniają jego późniejsze losy, Rukiewiczowie zdołali utrzymać się przy swojej nieruchomości. Warto w tym miejscu dodać, że już w Białymstoku Rozalia Rukiewicz wyszła za Melchiora Ołdakowskiego, marszałka szlachty powiatu białostockiego, zaś Antonina za Franciszka Kramkowskiego, prezydenta sądu grodzkiego. Dwie pozostałe siostry Michała: Ksawera i Rozalia, zaręczone były z kpt. Konstantym Igelstromem i por. Aleksandrem Wegelinem. Zdaje się, że ojciec Michała zmarł jeszcze przed 1812 r., natomiast matka odeszła z tego świata w Białymstoku w styczniu 1820 r. i została pochowana na cmentarzu przy kaplicy św. Marii Magdaleny.

W latach 1815-1820 Michał kontynuował naukę na Uniwersytecie Wileńskim, który ukończył z tytułem kandydata praw. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Adamem Mickiewiczem i Tomaszem Zanem, aktywnie włączył się w działalność Filaretów i Filomatów. Po 1820 r. powrócił do Białegostoku, gdzie zamieszkał w odziedziczonym po matce domu, próbując bezskutecznie uzyskać posadę w ministerstwie skarbu Królestwa Polskiego. W międzyczasie zaangażował się w sprawy gimnazjum białostockiego. Z jego inicjatywy utworzono organizację uczniów „Zgodni Bracia”, przekształconą następnie w polityczny związek „Zorzan”. Zakładał liczne związki obywatelskie w miastach guberni grodzieńskiej i obwodu białostockiego. Dopiero w 1823 r. wydzierżawił od skarbu państwa i przeprowadził się do folwarku Zawyki koło Suraża.

W 1825 r. wspólnie ze wspomnianymi już Igelstromem i Wegelinem przystąpił do tworzenia tajnego Towarzystwa Przyjaciół Wojskowych. Pod wpływem tej organizacji batalion pionierów w Brańsku w grudniu 1825 r. odmówił złożenia przysięgi na wierność nowemu carowi Mikołajowi I. Natychmiast wykryto i aresztowano inspiratorów buntu: Igelstroma i Wegelina, a w konsekwencji także i Michała Rukiewicza. W wyniku śledztwa prowadzonego w Białymstoku od stycznia 1826 r., Rukiewicza najpierw skazano na pozbawienie szlachectwa i śmierć, po czym wyrok zamieniono na 10 lat katorgi i zesłanie na Syberię. Po częściowym odbyciu kary został przymusowo osiedlony we wsi Korkino koło Irkucka, gdzie założył rodzinę.

Zmarł 30 sierpnia 1841 r., pozostawiając żonę Elizawjetę Isakową i dwójkę dzieci. Powróćmy do druku z 8 stycznia 1814 r. i poszukajmy odpowiedzi, na drugie pytanie: czy możemy stwierdzić, gdzie znajdował się ów „dom murowany pod nr 514” Rukiewiczów, który podlegał konfiskacie lub sekwestrowi? Odpowiedź znajdziemy na mapie Białegostoku z 1810 r. (została opublikowana jako dodatek w trzecim tomie „Bojar”). Posesja kryjąca się pod nr 514 usytuowana była przy południowej pierzei ówczesnej ul. Bojarskiej (dziś ul. Warszawska), tuż przy jej zbiegu z ul. Wasilkowską (dziś ul. Sienkiewicza). Stojący na tej posesji murowany piętrowy dom został zbudowany jeszcze przed 1807 r. przez pruskiego urzędnika Franciszka Sztelblera. Porównanie mapy z 1810 r. ze współczesną ujawniło sensacyjny fakt, że dom rodziny Rukiewiczów istnieje do dziś! To zabytkowy dom przy ul. Warszawskiej 2. O jego historii opowiem za tydzień.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na naszahistoria.pl Nasza Historia