Ostatnia operacja hitlerowskich lekarzy. Operacja "proces"

Ława oskarżonych składała się z 23 osób, niemal wyłącznie lekarzy. Na szczególną uwagę zasługiwali spośród nich: dr Karl Brandt (główny oskarżony, lekarz przyboczny Adolfa Hitlera oraz komisarz Rzeszy do spraw zdrowia), dr Karl Gebhardt (lekarz przyboczny Heinricha Himmlera i ostatni prezes hitlerowskiego Czerwonego Krzyża), Viktor Brack (jeden z szefów urzędu w Kancelarii Rzeszy), dr Joachim Mrugowsky (dyrektor Instytutu Higieny Waffen-SS), dr Waldemar Hoven (lekarz obozowy w Buchenwaldzie) oraz Wolfram Sievers (sekretarz generalny Towarzystwa Ahnenerbe).

Wśród oskarżonych zabrakło dr Ernsta Roberta Grawitza (który od 1936 szefował służbie zdrowia SS i policji będąc Reicharzt SS und Polizei oraz prezesem niemieckiego Czerwonego Krzyża przez całą niemal wojnę), a także dr Enno Lollinga (naczelnego lekarza obozów koncentracyjnych w ramach WVHA). Obaj zbrodniarze popełnili samobójstwo w 1945 roku.

Wszyscy lekarze oraz Viktor Brack, Rudolf Brandt i Wolfram Sievers, którzy nie mieli wykształcenia medycznego, oskarżeni zostali o popełnienie zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości oraz o przynależność do SS, jako organizacji przestępczej.

W szczególności zarzuty oskarżenia objęły przeprowadzanie pseudomedycznych eksperymentów na więźniach obozów koncentracyjnych. Jak stwierdził trybunał, prowadzono je bez zgody więźniów, z częstym narażeniem ich zdrowia i życia oraz nie miały one większego sensu z punktu widzenia medycznego albo ich cel był stricte zbrodniczy.

Dotyczyło to m.in. dr Karla Gebhardta i dr Herty Oberheuser, którzy osobiście przeprowadzali eksperymenty na więźniarkach Ravensbrück czy dr Waldemara Hovena, który prowadził podobną działalność jako lekarz obozowy w Buchenwaldzie. Dr Karl Brandt rozkazywał wykonywać te eksperymenty i je osobiście nadzorował.

Viktor Brack był odpowiedzialny za akcję T4 (eutanazję chorych umysłowo i inwalidów) i akcję eksterminacji niezdolnych do pracy więźniów w obozach koncentracyjnych. Był także współodpowiedzialny za przeprowadzenie Einsatz Reinhard oraz za plany sterylizacji całych narodów.

Instytut Higieny Waffen-SS, kierowany przez dr Joachima Mrugowsky'ego również dokonywał licznych pseudoeksperymentów na więźniach obozów i współpracował z firmami chemicznymi w celu dostarczania gazów trujących do obozów zagłady. Towarzystwo Ahnenerbe (którym zarządzał Wolfram Sievers) dopuściło się licznych zbrodni łącząc jednocześnie badania nad "rasami niższymi" z badaniami w celach wojskowych (m. in. testowano na niewinnych ofiarach użycie gazów bojowych). Także pozostali lekarze byli oskarżeni o popełnienie rozlicznych zbrodni, na czele z przeprowadzaniem eksperymentów pseudomedycznych.

Trybunał amerykański ogłosił wyrok 20 sierpnia 1947. 7 oskarżonych skazanych zostało na karę śmierci, 9 na kary dożywotniego lub terminowego pozbawienia wolności, a 7 uniewinniono. Wszystkie wyroki śmierci wykonano przez powieszenie 2 czerwca 1948 w więzieniu Landsberg w Bawarii.

Proces lekarzy był jedynym z procesów norymberskich, w którym wykonano wszystkie wyroki śmierci. Kary pozbawienia wolności były stopniowo łagodzone przez władze amerykańskie. W uzasadnieniu wyroku trybunał określił dokładnie jakie przesłanki powinny spełniać eksperymenty by uznać je za eksperymenty medyczne i by nie podlegały one karze (tzw. kodeks norymberski). Uzasadnienie to stanowi odniesienie dla większości współczesnych regulacji prawnych dotyczących prowadzenia badań klinicznych.